Jan Weyssenhoff

Z Historia Wisły

Aktualna wersja

Jan Weyssenhoff

Informacje o zawodniku
kraj	Polska
pseudonim	Ikar
urodzony	27 listopada 1889 w Warszawie
zmarł	11 sierpnia 1972 w Krakowie
miejsce pochówku	Cmentarz Rakowicki, ul. Prandoty, kwatera pas-101, rząd 2, grób 10
wzost/waga	169/73
pozycja	prawy i środkowy pomocnik, prawy obrońca
Kariera klubowa
Sezon	Drużyna	Mecze	Gole
1906-1907	„Jenkner” Kraków (Czerwoni)
1907-1920	Wisła Kraków
1910/1913-1914	Cracovia
1921	Lauda Kraków
1922	Strzelec Wilno	5	0
1923-1924	Lauda Wilno	5	0
1924-1925	Wilja Wilno
W rubryce Mecze/Gole najpierw podana jest statystyka z meczów ligowych, a w nawiasie ze wszystkich meczów oficjalnych.

Jan Weyssenhoff 1911 r.

Informacje o Janie Weyssenhoffie w Spisie ludności Miasta Krakowa z 1910 roku

Jan Weyssenhoff - ur. 27 listopada 1889 w Warszawie (21 czerwca 1890 wg. spisu ludności z 1910 r.), zm. 11 sierpnia 1972 w Krakowie, piłkarz i działacz sportowy, jeden z prekursorów polskiej piłki nożnej. Fizyk, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Jagiellońskiego i Politechniki Lwowskiej.

Ojcem Jana był znany literat, powieściopisarz, poeta i krytyk, Józef Weyssenhoff. Jan maturę zdał w II Szkole Realnej w Krakowie i właśnie w latach uczniowskich zaangażował się w piłkę nożną. Był zawodnikiem drużyny Czerwonych (tzw. klub Jenknera), a od 1907 roku Wisły (w wyniku fuzji Czerwonych i Wisły). Udokumentowany jest jego wstęp między innymi w pierwszych derbach Krakowa w 1908 roku oraz w Igrzyskach Polskich w 1911 roku. W barwach Wisły występował z przerwami do 1920 roku. Wystąpił również w pojedynczych meczach w barwach Cracovii (przykładowo w 1910 przeciwko Sparcie Praga z wynikiem 1:15).

Oprócz piłki nożnej interesował się także tenisem (w 1909 roku w wrześniowym turnieju tenisowym organizowanym przez sekcję sportową Krajowego Związku Turystycznego wystąpił w imieniu Wisły, Weyssenhoff w owym czasie stanowił de facto jednoosobową sekcję tenisową Wisły) oraz lekką atletyką (przykładowo w czerwcu 1908 roku wygrał w konkurencji skoku w dal na zawodach między Wisłą i rezerwą Pogoni Lwów). Według dostępnych źródeł uprawiał również sporty zimowe, jak hokej i narciarstwo.

Jan Weyssenhoff szybko zaangażował się w działalność około piłkarską - pozostając czynnym zawodnikiem został członkiem zarządu Wisły w 1910 roku, do 1911 roku odpowiadał za dział propagandy klubu (tj. promocji, marketingu). Bardzo szybko zaczął również pełnić rolę sędziego piłkarskiego (prowadził między innymi mecz Wisły z Olympią Praga w kwietniu 1911). W 1911 roku został sekretarzem Związku Futbolistów Polskich (pierwszego polskiego związku piłkarskiego, w pełni niezależnego od zaborców, powołanego z inicjatywy Wisły). Po I Wojnie Światowej ponownie wchodził w skład zarządu Wisły (w 1919 roku pełnił funkcję I wiceprezesa), był również działaczem PZPN (jednym z jego twórców, pierwszym w historii sekretarzem Związku, w 1921 roku opiekował się drużyną narodową w Budapeszcie przy okazji pierwszego w historii meczu Reprezentacji).

W 1922 roku Weyssenhoff wyjechał do Wilna w związku ze swoja karierą naukową (po uzyskaniu habilitacji objął stanowisko profesora nadzwyczajnego fizyki teoretycznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie). W mieście nad Wilią również zaangażował się w działalność sportową, grywał w barwach Strzelca, Laudy i Wiliji. Co ciekawe, z tym pierwszym zespołem jako Mistrzem okręgu wileńskiego przyjechał w lipcu 1922 do Krakowa i wystąpił przeciwko Wiśle. Prasa odnotowała, że na tle kolegów z zespołu wyróżniał się bardzo dobrą techniką.

Niezwykle ważne dla rozwoju polskiej piłki nożnej było napisanie przez Weyssenhoffa pierwszego w naszym kraju podręcznika do gry w futbol. Książka "Sztuka gry w piłkę nożną" została wydana w 1926 roku (Zobacz w bibliotece online).

Podstawowe informacje do biogramu

Podstawowe informacje do biogramu:

• 1906 współzałożyciel "Czerwonych".
• W 1907: matura odzn., uczeń klasy VII B C.K. II Szkoły Realnej w Krakowie.
• Z przerwami grywał jako piłkarz w barwach Wisły do 1920 roku.
• Zapalony tenisista ziemny. W 1909 roku w wrześniowym turnieju tenisowym organizowanym przez sekcję sportową Krajowego Związku Turystycznego wystąpił w imieniu Wisły, przegrywając zresztą swój pierwszy pojedynek.
• W 1910 roku, w czasie studiów, mieszkał przy ulicy Garncarskiej 6 (wspólnie z Franciszkiem Pustelnikiem)
• Sekretarz powstałego z inicjatywy Wisły w 1911 roku Związku Futbolistów Polskich.
• Założyciel klubu "Lauda" Kraków.
• Będąc czynnym zawodnikiem sędziował również spotkania piłkarskie.
• Jako przedstawiciel Wydziału Gier PZPN pojechał z reprezentacją Polski na pierwszy w historii mecz do stolicy Węgier (na własny koszt).
• Po wyjeździe do Wilna działacz i zawodnik miejscowej Wilji.
• 1923 - 20-21 kwietnia - Jan Weyssenhoff reprezentuje PZPN na kongresie FIFA.
• We władzach TS Wisła w 1910-11, 1919-21 i 1936-37 roku.
• Brał udział w reaktywacji PZPN w 1945 roku.
• Honorowy członek TS Wisła.
• Zarówno przed jak i po II wojnie światowej w Radzie Seniorów Wisły.
• Wykształcenie i osiągnięcia naukowe: student Wydziału Filozoficznego UJ; doktor filozofii w zakresie fizyki uniwersytetu w Zurychu (1916 r.); asystent na UJ (1919-21), profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie; od 1936 roku profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kariera naukowa

Od 1907 r. słuchacz nadzwyczajny matematyki i fizyki na Uniwersytet Jagielloński. W czasie studiów złożył egzamin dojrzałości w zakresie ówczesnego gimnazjum, przez co uzyskał pełne prawa studenckie. Słuchał wykładów matematyki prowadzonych przez profesorów Stanisława Zarembę i Kazimierza Żorawskiego oraz wykładów fizyki profesorów Augusta Witkowskiego i Władysława Natansona. W 1911 r. rozpoczął pracę naukową w dziedzinie fizyki doświadczalnej pod kierunkiem profesora Witkowskiego i docenta Konstantego Zakrzewskiego, interesując się zjawiskiem Halla w cienkich warstwach selenu. Po śmierci profesora Witkowskiego rozpoczął przewód doktorski w zakresie przewodnictwa cieplnego wody (fizyka doświadczalna).

Pracę naukową przerwał Weyssenhoffowi wybuch I wojny światowej, który zastał go w Szwajcarii. Tam kontynuował studia na uniwersytecie w Zurychu. W 1916 r. otrzymał stopień doktora na podstawie pracy teoretycznej pt. "Zastosowania teorii kwantów do obracających się tworów i teoria paramagnetyzmu". Po uzyskaniu stopnia doktora pracował do 1919 r. w Zurychu jako fizyk doświadczalny, najpierw w uniwersytecie w charakterze zastępcy asystenta u profesora Edgara Meyera, a następnie jako asystent profesora Augusta Piccarda i docenta Johanna Brentano w Eidgenossische Technische Hochschule (ETHZ) w Zurychu. W tym czasie Weyssenhoff wykonał pod kierunkiem profesora Meyera jedyną swą pracę doświadczalną na temat odbicia molekuł rtęci od złota w niskich temperaturach. W Zurychu Weyssenhoff zetknął się też dwukrotnie z Albertem Einsteinem. Pracując jako fizyk doświadczalny w Zurychu, Weyssenhoff zajmował się również czynnie fizyką teoretyczną.

Jesienią 1919 r. Weyssenhoff wrócił do kraju i objął obowiązki asystenta fizyki doświadczalnej przy Zakładzie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego u profesora Konstantego Zakrzewskiego. Badał wówczas zakres stosowalności prawa Stokesa. Za pracę z tej dziedziny otrzymał habilitację w zakresie fizyki teoretycznej i doświadczalnej (1921). W latach 1922-1935 zajmował stanowisko profesora nadzwyczajnego fizyki teoretycznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W sierpniu 1935 r. Weyssenhoff objął stanowisko profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie początkowo kontynuował rozpoczęte w Wilnie badania nad podstawami teorii względności. W 1937 r. przystąpił również do pracy nad własnościami relatywistycznych cząstek spinowych. Jako przewodniczący Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego zorganizował pierwsze ogólnopolskie konwersatorium fizyki teoretycznej (20-22 marca 1939 r.).

W czasie II wojny światowej Weyssenhoff znalazł się jesienią 1939 r. we Lwowie i tam w latach 1939-1941 wykładał fizykę doświadczalną na Politechnice Lwowskiej oraz nadal zajmował się teorią relatywistycznej cząstki spinowej. Do Krakowa wrócił w lecie 1941 r. wraz z nim przybył młody warszawski fizyk teoretyk Antoni Raabe, z którym parę tygodni później Weyssenhoff zorganizował tajne seminarium dotyczące zagadnień relatywistycznej cząstki spinowej, a następnie prac badawczych w zakresie teorii fluidu spinowego i cząstki spinowej. Po aresztowaniu i śmierci Raabego w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu prace zostały przerwane, a ich wyniki ukazały się w 1946 r., najpierw w formie komunikatów jako listy do "Nature" i "Acta Physica Polonica". W czasie okupacji Weyssenhoff brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim, wykładając na kompletach fizykę doświadczalną, egzaminując z fizyki teoretycznej przedwojennych studentów kończących konspiracyjnie studia i biorąc udział w komisjach egzaminów magisterskich i doktorskich.

Po wyzwoleniu Krakowa w styczniu 1945 r. Weyssenhoff aktywnie uczestniczył w odnowieniu krakowskiego ośrodka akademickiego oraz odbudowie i rozbudowie krakowskiej fizyki. W 1945 r. wznowił wydawanie czasopisma "Acta Physica Polonica", którego redaktorem pozostał aż do śmierci. W latach 1960-1972 był również redaktorem "Postępów Fizyki". W 1947 r. zorganizował w Krakowie Międzynarodowy Zjazd Komisji Badań Promieni Kosmicznych pod patronatem Międzynarodowej Unii Fizyki Czystej i Stosowanej (International Union of Pure and Applied Physics - IUPAP), której był wiceprezesem. Konferencja zapoczątkowała trwający do dziś cykl wielkich międzynarodowych konferencji poświęconych promieniowaniu kosmicznemu (International Cosmic Ray Conference - ICRC), które odbywają się co dwa lata w różnych krajach. Od marca do września 1948 r. Weyssenhoff przebywał w kierowanym przez Wolfganga Pauliego Instytucie Fizyki Teoretycznej Politechniki Zuryskiej. Pracował tam wspólnie z dawnym swoim studentem Jerzym Rayskim i grupą teoretyków skupionych wokół Pauliego, badających renormalizację i regularyzację w kwantowej teorii pól. Po 1951 r. Weyssenhoff poświęcił się poszukiwaniu teorii, która umożliwiałaby uzgodnienie teorii względności z mechaniką kwantową.

źródło: pl.wikipedia.org

Wojenne losy

Jan Weyssenhoff – „w czasie okupacji brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim, wykładając na kompletach fizykę doświadczalną, egzaminując z fizyki teoretycznej przedwojennych studentów kończących konspiracyjnie studia i biorąc udział w komisjach egzaminów magisterskich i doktorskich”.

Doniesienia prasowe

Sprawozdanie II Szkoły Realnej, 1907

W październiku 1906 r. otworzył dyrektor stosowną przemową czytelnię dla uczniów, istniejąca już od przeszłego roku. Korzystali z niej uczniowie klas wyższych, spędzając pożytecznie dwa razy w tygodniu popołudniowe godziny na czytaniu i poważnej rozrywce. Czytelnia posiada kilkanaście czasopism, nieco książek i gier towarzyskich. Udział uczniów wynosił przeciętnie 30. na dzień. Z prac uczniów wygłoszonych w czytelni, wyróżnił się wykład ucznia klasy VII. Weyssenhoffa Jana o motorach gazowych.

Nowa Reforma, 28 czerwca 1907
Egzamin dojrzałości w II szkole realnej w Krakowie odbył się w dniach od 14 do 25 b. m. pod przewodnictwem radcy dworu Jana Frankego. Świadectwo dojrzałości otrzymali: [...] Weyssenhoff Jan z odzn. [...].

Przegląd Sportowy, 17.05.1923
Prof. Jan Weyssenhoff wyjeżdża z ramienia PZPN na kongres FIFA, który się odbędzie w Zielone Święta w Genewie.

Goniec Krakowski, 05.10.1924
Prof. Weyssenhoff jak się dowiadujemy nie przyjął zaofiarowanej mu godności komisarza rządowego na okrąg wileński.

Nowy Dziennik, 02.08.1927
PROF. WEYSSENHOFF, zasłużony działacz i teoretyk sportu, przenosi się na stałe z Wilna do Lwowa, gdzie obejmie katedrę fizyki na tamtejszym uniwersytecie.

Raz, Dwa, Trzy, 26.01.1932

Piłkarstwo polskie na tej pozycji dysponowało w znacznej mierze bardzo dobrym materjałem Poszczególni zawodnicy znaleźli uznanie u zagranicy, jako równowartościowi przeciwnicy. Z czasów przedwojennych, wybitniejszemi indywidualnościami byli w Krakowie Jan Wyssenhoff, dzisiejszy prof. uniwersytetu Stefana Batorego, oraz Tadeusz Synowiec. Weyssenhoff (Wisła), jeden z najpierwszych w Polsce znawców piłkarstwa angielskiego, był przedewszystkiem świetnym teoretykiem. Każdy ruch ciała, każda akcja w grze znajdowały zawsze u niego uzasadnienie teoretyczne. Wyprzedził on o wiele lat dzisiejsze hasło "cukier krzepi", zmieniając je na przyjemniejsze w smaku "czekolada krzepi". Ta czekolada, oryginalna szwajcarska, była też u Weyssenhoffa niezbędnym czynnikiem zaprawy kondycyjnej a równocześnie jednała mu kompanów do treningu.

Prof. Weyssenhoff opuścił Wilno.
Ilustrowany Kuryer Sportowy, nr 14, 01.04.1935
(N) opuścił na stałe Wilno prof. Jan Weyssenhoff, zasłużony działacz sportowy, który był jednym z założycieli PZPN-u i czynnym w swoim czasie graczem piłki nożnej, Wisły i Cracovii. Prof. J. Weyssenhoff był również pionierem hokeja wileńskiego, zakładając sekcję hokejową przy AZS, a potem przechodząc z całą drużyną do Ogniska KPW, był opiekunem hokeistów wileńskich aż do ostatniej chwili swego wyjazdu. Prof. J. Weyssenhoff na dwa miesiące wyjeżdża na studja naukowe do Ameryki. Po powrocie z Amerykiza zamieszka w Krakowie, obejmując katedrę fizyki na uniwersytecie krakowskim. Walne zebranie Wil. Okr. Zw. Hokejowego nadało prof. Janowi Weyssenhoffowi tytuł członka honorowego.

Raz, Dwa, Trzy, 02.04.1935

PROF. JAN WEYSSENHOF, zasłużony działacz sportowy opuścił Wilno, udając się na studja do Ameryki. Po powrocie do kraju prof. Weyssenhof zamierza osiąść w Krakowie, obejmując katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W uznaniu zasług prof. Weyssenhofa dla sportu wileńskiego, walne zebrania Okr. Zw. Hokeja na lodzie i Okr. Zw. Piłki Nożnej nadały prof. Weyssenhofowi tytuły członka honorowego lej organizacji.

Kronika sportowa (tenis)

1909	1909	1914	1914
1921	1921	1921

Kronika sportowa (lekkoatletyka)

1908

• Przy okazji pojedynku piłkarskiego z rezerwą Pogoni 14 czerwca rozegrano także zawody lekkoatletyczne zawodników obu klubów:
  • w skoku w dal wygrał Jan Weyssenhoff 518 cm.

Galeria

1907		1909.04.18 Wisła Kraków - Cracovia 1:1	1910.05.29 Pogoń II Lwów – Wisła Kraków 1:1
Wisła w 1910 lub 11 roku	Drużyna Wisły około 1911 roku	1911.04.15 SK Nachod - Wisła Kraków 3:2	Wisła Kraków 1911
Wisła Kraków 1911	W barwach Laudy w 1911 roku	W barwach Laudy w 1911 roku	1911.10.15 Czarni Lwów – Wisła Kraków 1:3
1911.10.15 Czarni Lwów – Wisła Kraków 1:3	1911.12.25 Preussen Wrocław - Wisła Kraków 4:4	1911.12.26 Falke Wrocław - Wisła Kraków 1:5	Nieznana data
	1922.07.22 Wisła Kraków – Strzelec Wilno 7:0		zdjęcie ze zbiorów Archiwum UJ)
Reprezentacja Polski przez swoim pierwszym meczem	Reprezentacja Polski przez swoim pierwszym meczem, 1921 rok. Weyssenhoff stoi 5 od lewej	W drużynie Wilji Wilno, 1924	Z rodziną w kondukcie pogrzebowym swojego ojca Józefa, 1932 rok
Wykład z fizyki na VII zjeździe fizyków polskich w Krakowie, 1934 rok

Inne

1920, Weyssenhoff jako adresat korespondencji do PZPN

1921

Artykuły. Wywiady

48 lat temu zmarł Jan Weyssenhoff - piłkarz i działacz Wisły Kraków , a także… profesor fizyki

Jan Weyssenhoff to w historii Wisły Kraków postać nietuzinkowa. Nie dość, że był jednym z pionierów krakowskiej piłki nożnej i oddanym działaczem Białej Gwiazdy, to jeszcze swoją pasję do sportu łączył z… zamiłowaniem do fizyki teoretycznej.

11.08.2020r.

HistoriaWisly

Jan Weyssenhoff urodził się w 1889 roku w Warszawie. Do szkoły średniej uczęszczał w Krakowie i tutaj zaczął grać w piłkę nożną. Jego pierwszą drużyną w 1906 roku był klub Jenknera - zespół, który rok później połączył się z Wisłą. To od Jenknera pochodzi czerwień jako barwa Wisły - Weyssenhoff wspominał, że stroje w takim kolorze udało się sprowadzić z zagranicznej wytwórni.

Weyssenhoff grał w pomocy lub na obronie. Wystąpił w pierwszych udokumentowanych derbach Krakowa w 1908 roku, a także na Igrzyskach Polskich w 1911 roku, na których Wisła odniosła triumf. Już w tym czasie oprócz samego kopania piłki zajmował się różnymi innymi sprawami związanymi z futbolem. Sędziował mecze, w Towarzystwie Sportowym odpowiadał za dział marketingu, był sekretarzem powołanego z inicjatywy Wisły Związku Footballistów Polskich. Te zajęcia połączył ze studiami na Uniwersytecie Jagiellońskim i doktoratem w dziedzinie fizyki.

Okres I Wojny Światowej Weyssenhoff spędził w Szwajcarii, gdzie kontynuował naukę. Miał wtedy okazję zetknąć się z Albertem Einsteinem. Słynny fizyk zapoznał się nawet z rozprawą doktorską Wiślaka, obronioną w 1916 roku. Nosiła ona tytuł „Zastosowania teorii kwantów do obracających się tworów i teoria paramagnetyzmu” i została przez Einsteina pozytywnie oceniona.

Weyssenhoff po wojnie powrócił do Krakowa, już do odrodzonej Polski. Rozpoczął pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim i oczywiście ponownie zaangażował się w piłkę nożną. Wciąż zdarzało mu się wyjść na boisko w koszulce z białą gwiazdą, najaktywniejszy był jednak jako działacz. Współtworzył Polski Związek Piłki Nożnej, zasiadał w zarządzie Wisły w randze wiceprezesa, opiekował się reprezentacją Polski w czasie wyjazdu na jej pierwszy mecz do Budapesztu w 1921 roku. W kolejnych latach pracował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i równolegle pracował nad rozwojem sportu w tamtym regionie. We władzach Wisły pojawił się ponownie pod koniec lat 30. W czasie II Wojny Światowej Weyssenhoff uczestniczył w konspiracyjnym szkolnictwie wyższym. W 1945 roku brał udział w reaktywacji PZPN, przez wiele lat zasiadał w Radzie Seniorów Wisły.

Profesor Jan Weyssenhoff zmarł 11 sierpnia 1972 roku. Pozostawił po sobie wspaniałą spuściznę naukową i na stałe zapisał się w historii Wisły Kraków i w historii polskiego sportu. Spoczywa na Cmentarzu Rakowickim.

Źródło: wisla.krakow.pl

Requiescat in pace

Nekrologi

Grób Jana Weyssenhoffa na Cmentarzu Rakowickim

Kwatera pas-101, rząd 2, grób 10.

12.08.2010

26.12.2012

03.11.2018

Zobacz też

• Sztuka gry w piłkę nożną - Dr Jan Weyssenhoff (pdf, 43,9 mb)

Źródła

• Bronisław Średniawa, Scientific contacts of Polish physicists with Albert Einstein, The Global and the Local: The History of Science and the Cultural Integration of Europe.

Proceedings of the 2nd ICESHS (Cracow, Poland, September 6–9, 2006), dostęp online

• Jan Weyssenhoff, Uwagi o życiu i twórczości Einsteina na tle własnych wspomnień, Postępy Fizyki tom VI, zeszyt 5, 1955 rok, dostęp online