Biała Gwiazda

Z Historia Wisły

Wersja z dnia 12:13, 24 gru 2009

Biała Gwiazda na czerwonym tle

Biała Gwiazda – symbol, który z Wisłą kojarzy się już od stu lat, jest dla fanów Wisły tym, czym dla Krakowa smok wawelski. Jest zatem ikoną, która przez lata utożsamiana była z patriotyzmem, pięknymi zwycięstwami, ale także z upadkiem i przykrymi porażkami. Mimo różnych kolei wiślackich losów, "Biała Gwiazda" nieprzerwanie towarzyszy sportowcom, działaczom, a także kibicom nie tylko w Polsce, ale także na świecie.

Historia gwiazdy

Ośmioramienna gwiazda w maju 1911 r.

Są zawodnicy, którzy mają "Białą gwiazdę" w sercu! Na zdj.Mauro Cantoro

Wbrew częstemu mniemaniu, Biała Gwiazda nie towarzyszy Wiśle od początku istnienia klubu. Pierwszy emblemat umieszczony na koszulkach nawiązywał do rzeki i miał formę czarnej piłki przeciętej błękitną wstęgą.

Gwiazda pojawiła się na koszulkach przypadkowo. W jednym z wywiadów wyjaśnił to prof. Jan Weyssenhoff: "Ja byłem wówczas w "Jenkerze". Napisałem do Steigla (wytwórnia artykułów sportowych) w Berlinie, aby nam przysłał jakieś garnitury [stroje sportowe - przyp. red.]. Nadeszły koszulki czerwone z gwiazdą niebieską [były dwie, błękitne gwiazdy - przyp. red.]. W czasie fuzji stanęło na tem, że Wisła dała nazwę nowemu klubowi, a my daliśmy barwy koszulek. Tak więc powstały dzisiejsze barwy. Gwiazdę niebieską zmieniono w latach późniejszych na białą". Owa fuzja, o której wspomina były wybitny zawodnik Wisły, miała miejsce na jesieni 1907 roku. Koszulki zostały zatem zamówione najpóźniej kilka tygodni wcześniej.

Reasumując, Gwiazdy były początkowo dwie (po lewej i prawej stronie piersi), niebieskie, pięcioramienne. Taka właśnie niebieska gwiazda widnieje na pierwszych odznakach klubowych. Towarzyszyła ona Wiśle na pewno od jesieni 1907 roku (może nawet wcześniej) i pojawiła się na koszulkach… przez przypadek. Późniejsza zmiana na jedną Białą Gwiazdę była bardzo istotnym wydarzeniem, ale z braku materiałów źródłowych słabo do tej pory opisanym. Warto poprzez dokładne opisanie kontekstu tej decyzji przypomnieć pierwotne znaczenie Białej Gwiazdy.

Otóż analiza zdjęć z pierwszych lat istnienia Wisły pozwala stwierdzić, że dwie niebieskie gwiazdy zostały zastąpione jedną białą na przełomie 1910 i 1911 roku. Najstarsze znane zdjęcie zawodników z Białą Gwiazdą na piersi pochodzi z maja 1911 roku. Był to okres, w którym Wisła starała się o autonomizację polskiego ruchu sportowego i uniezależnienie polskich klubów od zaborcy austriackiego. W tym celu Wisła wystąpiła z Österreichischer Fußball-Verband, gdyż Austriacy nie wywiązywali się z obietnicy przekształcenia ÖFV w Związek Krajowych Organizacji Sportowych (obietnica taka padła w 1910 roku, gdy Wisła wstępowała do ÖFV). Wisła podała pomysł utworzenia Związku Footballistów Polskich i namawiała wszystkie polskie kluby do przyłączenia się do tej inicjatywy. Miało to ważny patriotycznie i politycznie charakter – docelowo ZFP miał sięgać poza granice zaborów i jednoczyć wszystkie polskie drużyny.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Wisła a Związek Footballistów Polskich.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Österreichischer Fußball-Verband.

W tym kontekście Biała Gwiazda staje się niezwykle wymownym symbolem – wraz z jej wprowadzeniem stroje Wisły przybrały patriotyczny, biało-czerwony wygląd, co podkreślało niepodległościowe nastawienie klubu. Co więcej, pierwsza Biała Gwiazda była ośmioramienna (choć wcześniejsze niebieskie były tylko pięcioramienne). Ośmioramienna gwiazda to symbol Jutrzenki (Eos, Aurory), czyli starożytnej bogini zorzy porannej – oznacza on zapowiedź dnia, przebudzenia, zmartwychwstania, odrodzenia (porównaj A. Popławska, E. Białek, D. Lech - Słownik symboli). Jutrzenka pełniła szczególną rolę w polskim romantyzmie – wystarczy tylko przypomnieć "Odę do młodości" Adama Mickiewicza:

Zasadna staje się wiec interpretacja, iż stroje Wisły miały zapowiadać rychłe odrodzenie Polski. Biała Gwiazda wpisuje się w podstawę ideową Wisły: „Czuć się w klubie swoim jak w domu ojczystym, oddychać pełną piersią, podkreślać na każdym kroku swój czysto-narodowy, a w czasach zaborczych także niepodległościowy charakter” (cytat za 30-lecie Towarzystwa Sportowego Wisła, Kraków 1936, s. 8). Warto pamiętać o tej genezie symbolu Wisły, szczególnie że niektórzy głoszą, iż był to „czysto fantazyjny pomysł plastyczny”.

Warto przy okazji zauważyć, że kilka razy zdarzało się, że Białą Gwiazdę mylnie interpretowano. Tak było np. 16 listopada 1924 roku, gdy mecz z trybun wiślackiego stadionu, oglądał Marszałek Piłsudski. Wychodząc ze stadionu Marszałek spostrzegł chorągwie z gwiazdą, po czym zapytał: "Cóż to za bolszewickie flagi?". Sytuację załagodzono wyjaśnieniem, iż są to barwy klubowe jeszcze z przed wojny. Podobna sytuacja miała miejsce 22 lata później (w 1946 roku). Wisła grała z Reprezentacją Armii Remu (2:2). Mecz był bardzo ostry, by nie powiedzieć, że brutalny. Dopiero po jego zakończeniu, zawodnicy Armii, przyznali, że grali brutalnie, bowiem myśleli, że mają za przeciwnika bolszewików.

Po 1911 wygląd gwiazdy ewoluował. Pierwsze stroje z ośmioramienną gwiazdą zostały prawdopodobnie zamówione zagranicą (K. Mrówka, Najjaśniejsza z gwiazd, Gazeta Wyborcza, 17 wrześnie 1998). Możliwe, iż później stroje wykonywali sami zawodnicy, gdyż pojawia się niezwykła różnorodność: pięcio-, sześcio-, siedmio- a nawet trzynastoramienne gwiazdy, często były przemieszane ze sobą w ten sposób, że w jednym meczu zawodnicy mieli na koszulkach odmienne gwiazdy. Trudno określić kiedy liczba ramion ostatecznie ustabilizowała się na liczbie pięciu, wydaje się jednak, że miało to miejsce jeszcze przed I Wojną Światową.

Biała Gwiazda dziś

Obecnie Biała Gwiazda stała się symbolem niemal tak mocnym jak klubowy herb. Znak pięcioramiennej, foremnej gwiazdy w białym kolorze, wykorzystywany jest niemal wszędzie tam, gdzie tylko pojawia się Wisła. Plakaty, strony internetowe, bilety, szaliki, vlepki, książki, proporce są tylko kroplą w morzu przeróżnych inicjatyw związanych z Towarzystwem Sportowym Wisła, na których pojawia się gwiazda.

Biała Gwiazda na innych flagach i herbach

Biała Gwiazda jest stosunkowo popularnym symbolem i pojawia się na wielu flagach, herbach czy emblematach niezwiązanych z Wisłą Kraków. Została ona umieszczona na oficjalnych flagach 24 współczesnych państw, widnieje na licznych flagach prowincji i regionów, pojawia się nawet jako logo różnych firm lub produktów. Taka popularność symbolu białej gwiazdy może wskazywać na jego uniwersalny wymiar i wywoływanie przez niego pozytywnych skojarzeń.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Biała Gwiazda na innych flagach i herbach.

Zobacz też

Źródła

"30-lecie Towarzystwa Sportowego Wisła w Krakowie"
Notatki własne